CEVAP:

Arapça bir kelime olan zeval; ‘gitmek’, ‘helak olmak’, ‘uzaklaşmak’, ‘yer değiştirmek’ anlamlarına gelir. Zeval vakti ise Güneşin tam tepe noktasından geçip Batı istikametine kaydığı/gittiği vakittir.

Güneş doğudan doğar, batıya doğru kendine özgü bir rota izleyerek batar. Allah Teâlâ öğle namazının başlangıcını İsrâ sûresinin 78. ayetinde^[1] “dülûku’ş-şems = Güneşin kaymasından…” şeklinde bildirmiştir. Güneşin kayması, doğudan doğup tam tepe noktasına (istivâ) ulaştıktan sonra batı tarafına doğru geçmesi (zevâl) anlamına gelmektedir.

Aşağıda şekil 1’de de görüleceği üzere Güneş kendine özgü rotasında ilerlerken yaklaşık olarak Kuzey 25 derece enlemi ile Güney 25 derece enlemleri arasından  geçer, “istivâ vakti” olarak isimlendirdiğimiz 180 derece istikametini de kat eder. Bu esnada Güneş tam tepe noktasındayken henüz Batı istikametine geçmemiş olduğundan dolayı namaz kılınmaz. (Şekil 1-2)

Ayette namazların Güneşin Batı istikametine kaymasından itibaren kılınması emredildiğinden, Güneşin yukarıda bahsedilen rota üzerindeki 180^[2] dereceyi kat etmesi ile birlikte öğle namazı vakti başlamış olur.

NOT: Bu cevap hazırlanırken Kaptan Pilot Alper Gökçe’nin Uçuşta Namaz Vakitleri adlı kitabından yararlanılmıştır.

Şekil 1	Şekil 2

^[1] O namazı tam kıl, güneşin kaymasından gecenin ğasakına (karanlığına) kadar, bir de fecr’in toplanmasında kıl. Fecr’in toplanması gözle görülür. (İsra 17/78)

^[2] Güneş, 32 yay dakikası yani yarım dereceye tekabül eden bir çapa sahiptir. Dolayısı ile Güneşin 181 derecelik bir açısal konuma gelmesi, kaymış olması için yeterli olacaktır.