CEVAP:

Hadis uydurma sebeplerini şu genel başlıklar altında toplamak mümkündür:

1) Siyasî fırka ve grupların kendi amaçları için hadis uydurması. Misal: Gadîr-i Hum ve imâmetle ilgili rivâyetler, Emevi ve Abbasi halifelerinin leh ve aleyhindeki rivâyetler, Mehdilikle alakalı rivâyetler vs.

2) Fıkhî ve kelâmî mezhep mensuplarının mezhep taassubuyla hadis uydurması: Kaza-kader, Kur’an’ın mahlûk olup olmaması, Hanefi, Şâfiî veya diğer mezhepleri öven veya eleştiren birçok rivayet.

3) Milliyetçilik ve kavmiyetçilik duygusuyla hadis uydurma. Misal: Arap, Türk ve Farsların leh ve aleyhindeki rivayetler.

4) İslâm düşmanlarının kasıtlı olarak hadis uydurmaları.

5) İslâm dinine hizmet arzusuyla hadis uydurma. Misal: Kur’an okumaya teşvik maksadıyla çeşitli surelerin faziletiyle alakalı, zühde ve ibadete teşvik maksadıyla uydurulan rivayetler.

6) Şahsî menfaat sebebiyle hadis uydurma. Misal: Dünyalık temini için nufûz ve idare sahibi birtakım yöneticilere yakın olmak, onlara yaranmak ve bahşiş elde etmek için uydurulan rivayetler.

Bu konuda daha ayrıntılı ve sağlam bilgiler edinmek için şu kaynağı tavsiye edebiliriz:

M. Yaşar Kandemir, Mevzû Hadisler: Menşe’i,  Tanıma Yolları, Tenkidi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınevi, İstanbul, 2009.